heerlijkheid duurt het langst

Twee minuten stilte op een plaat? Tja, dan denk ik het eerste aan John Cage. Of was het Terry Riley? En zijn er ook nog elpees met goedbedoelde 'hidden tracks', iets wat natuurlijk niet werkt bij een plaat. Maar een single met twee minuten stilte? Nee, die moet ik nog tegenkomen. Wie tips heeft... We gaan vandaag wederom raddraaien met tweede kansen voor reeds gedane verzoeken. Vorige week koos Harry voor de 112e single uit bak 27 en leverde toen 'I Don't Believe In If Anymore' van Roger Whittaker op. In de nieuwe opstelling komen we bij een ander monument uit de jaren zeventig: 'Grand Hotel' van Procol Harum. Natuurlijk zou ik op mijn boerenfluitjes nog eens het hele verhaal van Procol Harum kunnen doen, beginnende bij The Paramounts (met die leuke anekdote van Sandie Shaw...), vervolgens Keith Reid, Bach en ga zo maar door. Maar omdat 'Grand Hotel' voor een single een behoorlijke lengte heeft, wil ik mijn focus eens richten op de speelduur van grammofoonplaatjes met een doorsnee van zeventien centimeter.

Het lijkt lang geleden, maar ik durf vijftig jaar niet oud te noemen. Dat kost mij volgers! In de begin jaren zestig en ervoor was een elpee pure luxe, voor 'the happy few' en échte fans van de betreffende groep of artiest. Een elpee was kostbaar en bevatte naast de twee hitsingles vaak een hoop tweede- en derderangs. Het duurde pas tot 1966 eer de langspeelplaat als medium interessant werd en, niet onbelangrijk, beter betaalbaar! Tot die tijd bediende de platenmaatschappij zich van de EP, een plaatje op single-formaat met een verdubbelde speelduur en dus vier in plaats van twee liedjes. Hoewel Parlophone in 1966 al was gestopt met de uitgifte van EP's van The Beatles, met uitzondering van de dubbel-EP 'Magical Mystery Tour', besloten de samenstellers van de Britse hitlijsten in 1968 van de ene op de andere dag geen EP's meer te berekenen in de singles-hitparade. CBS werd hiervan direct slachtoffer, die had indertijd 'Mrs. Robinson' van Simon & Garfunkel als EP doen verschijnen. Of het bedoeld was om de tijdsduur in te perken, dan raakte dat evenmin kant noch wal, want 1968 bracht ons in 'America' van The Nice en 'MacArthur Park' van Richard Harris twee complete suites op de ruimte van een single. De laatste bereikte zelfs de eerste plek in Engeland!

Het duurde tot 1971 toen de platenfirma's met een nieuwe uitvinding kwamen: de maxi-single. Deze werd in den beginne, vooral door Phonogram, uitgevent als verzamelaar van oude hits. Denk aan de uiterst succesvolle maxi-single 'I'm A Man' van The Spencer Davis Group, maar ook de boosdoeners van deze aflevering van raddraaien komen snel in beeld. Het Britse Fly-label bezat de rechten van Regal Zonophone en bracht in 1972 'A Whiter Shade Of Pale', 'Homburg' en de oerversie van 'Conquistador' uit op een maxi-single. In Nederland was dat goed voor een nieuw record: 'A Whiter Shade Of Pale' bereikte op twee verschillende momenten de eerste plaats in de Top 40. In 1990 werd dit herhaald door The Rolling Stones met 'Paint It Black'. Dan horen we ook nog 'Lola' van The Kinks te noemen, maar dat was in 1980 een live-uitvoering. 1972 was een belangrijk jaar voor Procol Harum, want tegelijk verscheen ook 'Conquistador' als single, ditmaal in een live-uitvoering met de Edmonton Symphony Orchestra. In 1973 doet de Britse band er een schepje bovenop met 'Grand Hotel', dat ruim zeven minuten kostbare tijd beslaat. Morgen is het 39 jaar geleden dat die plaat de Top 40 binnenkwam, tegelijk met een plaatje dat nóg langer was en lange tijd recordhouder in Nederland: 'Halo Of Flies' van Alice Cooper.

De maxi-single week niet lang daarna uit naar het 12"-formaat en zo nu en dan verscheen weer een hele lange single. Het tegenovergestelde gebeurde ook vaak. Veronica-technicus Ad Bouman is verantwoordelijk voor heel wat rigoreus knipwerk in albumtracks. Hoe maak je van tien minuten Yes een kant-en-klare single van twee-en-een-halve-minuut? Wat blijft er over als je alle solo's uit 'In A Gadda Da Vida' van Iron Butterfly knipt? Een wat een monotone dreun van nog geen drie minuten! Het mag een wonder heten dat EMI Bouman niet toestond plakband en schaar te benutten bij 'Grand Hotel', waardoor deze kleinschalige symfonie ongeschonden door de strijd kwam.

Maar dan... de langste hitsingle ooit? In Engeland is 'Stairway To Heaven' van Led Zeppelin in 1990 als volledige versie op single verschenen, die is aldaar recordhouder. In Nederland wordt er dan meteen 'November Rain' geroepen, maar ik kan maar niet bevestigd krijgen of de volledige elf tot twaalf minuten als vinylsingle zijn geperst. Wie het weet, mag het zeggen!

Tot slot mocht ik vandaag maar liefst vier singles verwelkomen, allen voor in de Blauwe Bak. Gisteren leek het nog onzeker, maar vanmiddag ben ik voor écht de allerlaatste keer op de Rembrandtstraat geweest om 'Getting Mighty Crowded' van Betty Everett (1964) van de mat te pikken. Die krijgt deze maand nog een berichtje! Verder arriveerden 'Nothing Is Worse Than Being Alone' van The Ad-Libs (1969), 'Just Say You're Wanted And Needed' van Gwen Owens (1968, hoewel het een herpersing uit 2011 is) en 'Jumping At The Go Go' van Detroit Sound (ca. 1967). Wellicht dat er in die laatste ook nog een leuk verhaal zit...