Raddraaien: The Who

Het duurt nog wel twee weken, maar al stiekem ben ik bezig aan de Weekplate. De laatste week van februari zal ik jullie dagelijks voorzien van een Dagplate, een plaat met een dag in de titel. Ik heb reeds een woensdag en een donderdag, dus dan kan de Weekplate zijn doorgang vinden, want dit zijn de moeilijkste dagen. Vrijdag of zaterdag zou dan een Schijf van 5 moeten worden, want we hebben de maandag, dinsdag en zondag reeds gehad. De Weekplate begint op zondag 23 februari, een week later vier ik de vierde verjaardag van Soul-xotica. In april is het weer feest: Ten eerste ben ik dan vijf jaar alcoholvrij, ten tweede ga ik die maand het 1500e bericht publiceren. Maar dat is toekomstmuziek. Bij het Raddraaien probeer ik doorgaans zoveel mogelijk 'dubbele artiesten' te vermijden, maar er zijn uitzonderingen. Bij The Beatles en idem met The Who kijk ik in zo'n geval naar het nummer en de periode waaruit het plaatje komt. Vandaag staat The Who centraal met de eerste Top 40-hit uit Tommy: 'Pinball Wizard' (1969).

Pete Townshend begint in 1967 langzamerhand zijn subtiele kant toe te laten in de muziek van The Who. Voor dat jaar is The Who een ruige, ogenschijnlijk primitieve, rhythm & blues-band. Het podium verandert na een paar nummers in een slagveld van kapotgeslagen Rickenbacker's, gaten in een lege monitor-kast (je beukt immers niet zomaar een gitaar door een luidspreker...) en een omver geduwd drumstel. Buiten het podium wordt zo nu en dan stevig gevochten en dat blijven de heren Townshend, Daltrey, Entwistle en Moon doen. In 1967 componeert Townshend 'Armenia- City In The Sky', een suite die mijlenver afstaat van 'Anyhow Anyway Anywhere' en 'My Generation'. Het is rond dezelfde tijd dat The Pretty Things, stijlgenoten van The Who, uitpakken met 'S.F. Sorrow'. Wie de term 'rockopera' heeft verzonnen, heeft het niet helemaal goed begrepen. Een opera is een verhaal waarin de dialogen worden gezongen. Zowel 'S.F. Sorrow' als 'Tommy' hebben geen doorlopende dialogen, maar vertellen gewoon een verhaal. Geen opera, maar een oratorium. En als je het vergelijkt met sommige symfonische rock-albums uit de jaren zeventig zou zelfs 'concept' al genoeg zijn.

De waarheid is dat Townshend diep onder de indruk is van 'S.F. Sorrow' en van daaruit gaat schrijven aan 'Tommy'. Het verhaal is direct in grove lijnen herkenbaar, alleen is het nogal kleurloos (wat in zekere zin ook voor 'S.F. Sorrow' geldt). Het beschrijft een leven, in het geval van 'Tommy' een fase daarvan, maar 'S.F. Sorrow' heeft niks wat het tot een echt mens maakt. Daar ontbreekt het 'Tommy' eind 1968 ook nog aan. Townshend is zeer goed bevriend met de invloedrijke Engelse popjournalist Nik Cohn en als hij hem porties van zijn nieuwe werk laat horen, is deze niet wild enthousiast over wat hij hoort, maar wil wel meedenken. Townshend wil zijn hoofdpersoon namelijk ergens in laten uitblinken, iets wat onmogelijk lijkt met de drievoudige handicap. Bijvoorbeeld een spel. Hij herinnert zich dan opeens dat Cohn een fervent flipperkast-bespeler is. Wat als hij van Tommy een 'pinball wizard' zou maken? ,,Dat klinkt als een meesterwerk", antwoordt Cohn. Het liedje is in een mum van tijd geschreven en Townshend zal het later als 'zijn slechtste tekst ooit' betitelen. 'Pinball Wizard' moet nog op het laatste moment worden toegevoegd aan 'Tommy' en er is dus niet veel tijd. Even snel als het wordt geschreven, wordt het opgenomen en uitgebracht. Op 7 maart 1969, een maand na de opname ervan in de Londense Morgan Studios, verschijnt 'Pinball Wizard' op single. In Engeland bereikt het een vierde plek, in Nederland brengt de single het tot een twaalfde plaats. Het is mede aan 'Pinball Wizard' te danken dat 'Tommy' commercieel van de grond komt. In Amerika verschijnt 'S.F. Sorrow' zelfs na 'Tommy' en The Pretty Things wordt beticht van jatwerk, maar feitelijk is dat andersom.

Wel eens afgevraagd waarom Rod Stewart en Elton John niet samen op een podium staan? Rod Stewart werkt in 1972 mee aan de georkestreerde versie van 'Tommy' en zingt daarin 'Pinball Wizard'. Naar het schijnt is Rod toen gevraagd om de hoofdrol te vertolken in de latere filmversie van 'Tommy'. In een onderhoud met Elton John vraagt Rod of deze zo'n rol zou accepteren. ,,In geen lengte van dagen", antwoordt Elton en Rod volgt zijn advies op. Als Elton John vervolgens in 1974 wordt gevraagd om de hoofdrol in 'Tommy' te spelen, hoeft die niet lang na te denken. ,,Rod heeft het me nooit vergeven", meesmuilt Elton enkele jaren later. Het nummer is in 1973 een hit voor The New Seekers in een medley met 'See Me Feel Me'. Even later neemt The Shadows een instrumentale versie op van deze medley voor hun elpee 'Rockin With Curly Leads'.

Tenslotte toch nog even terug komen op het hoesje: Gewoon geplukt van singlehoesjes.nl. Op het eerste gezicht 'gewoon' het Duitse fotohoesje, maar kijk eens rechtsboven: RTB. Afkorting van 'Radio & Televijia Beograd' (uit mijn hoofd) en betekent dus dat die oorspronkelijk in Joegoslavië is uitgebracht.